Peran Adipati-Adipati Mangkunegaran Dalam Pelestarian Kepurbakalaan Jawa Kuno (1853-1944)
Article Sidebar
Main Article Content
Abstract
The dukes of Mangkunegaran have always been interested in Old Javanese heritage. As the leader of the area that contains Old Javanese artifacts and sites, there are several efforts to keep the memory of Old Javanese alive. This article explores the role of Mangkunegaran dukes, from Mangkunegara IV to Mangkunegara VII, in Old Javanese heritage. Historical research was conducted in this article. Various sources, such as letters, newspapers, magazines, and buildings were used in this research. It is known that each duke has undertaken different endeavors. Mangkunegara IV was quite active in Old Javanese history writing and artifact collecting. During the time of Mangkunegara V and VI, little was done due to the economic crisis. Mangkunegara VII supported Old Javanese archaeology activities due to his agenda of reconstructing Javanese society with the foundation of Java’s glorious past. This article is important to understand the role of the colonial era kingdom in heritage protection.
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
Authors who publish with this journal agree to the following terms:
- Authors retain copyright and grant the journal right of first publication with the work simultaneously licensed under Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License that allows others to share the work with an acknowledgement of the work's authorship and initial publication in this journal.
- Authors are able to enter into separate, additional contractual arrangements for the non-exclusive distribution of the journal's published version of the work (e.g., post it to an institutional repository or publish it in a book), with an acknowledgment of its initial publication in this journal.
- Authors are permitted and encouraged to post their work online (e.g., in institutional repositories or on their website) prior to and during the submission process, as it can lead to productive exchanges, as well as earlier and greater citation of published work (See The Effect of Open Access).
References
Algemeen handelsblad voor Nederlandsch-Indië. 1934. “Verjaar — tevens herden kingsdag van Mangkoe- Nagoro VII,” 23 Mei 1934.
Anrooij, Francien van. 2014. De koloniale staat (Negara kolonial) 1854-1942. Leiden: Nationaal archief.
Asian Art Museum. 2023. “The Hindu deity Durga killing the buffalo demon.” 2023. https://searchcollection.asianart.org/objects/12128/the-hindu-deity-durga-killing-the-buffalo-demon?ctx=13b7f35d016c4fb0823324555e9dfa760cda4963&idx=0.
Bataviaasch Genootschap. 1875. Notulen van de Algemeene en Directie-vergaderingen van het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen Deel XII. Batavia: Bruining & Wijt.
———. 1878. Notulen van de Algemeene en Directie-vergaderingen van het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen Deel XV. Batavia: W. Bruining.
———. 1880. Notulen van de Algemeene en Directie-vergaderingen van het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen Deel XVII. Batavia: W. Bruining, & Co.
———. 1881. Notulen van de Algemeene en Directie-vergaderingen van het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen Deel XVIII. Batavia: W. Bruining.
Bataviaasch genootschap. 1896. Notulen van de algemeene en bestuurs-vergaderingen. Bataviaasch genootschap van kunsten en wetenschappen deel XXXIII. Batavia: Albrecht & Rusche.
Bataviaasch Genootschap. 1937. “No. 1114/5 L.680.” Arsip Mangkunegara VII. Batavia: Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen.
———. 1940. “P.60.” Batavia: Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen.
Bloembergen, M ., dan M. Eickhoff. 2020. The Politics of Heritage in Indonesia: A Cultural History. Cambridge: Cambridge University Press.
BLOEMBERGEN, MARIEKE, dan MARTIJN EICKHOFF. 2013. “Exchange and the Protection of Java’s Antiquities: A Transnational Approach to the Problem of Heritage in Colonial Java.” The Journal of Asian Studies 72 (4): 893–916. http://www.jstor.org/stable/43553234.
Bloembergen, Marieke, dan Martijn Eickhoff. 2020. The Politics of Heritage in Indonesia. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/9781108614757.
Bosch, D.F.K. 1947. “Levensbericht W.F. Stutterheim.” Dalam Jaarboek, 1946-1947, 150–58.
Bosch, F.D.K. 1934. “Lawang Poenjabrang.” Arsip korespondensi Mangkunera VII (33). Batavia: Oudheidkundigen Dients.
Carey, Peter. 2008. The power of prophecy: Prince Dipanagara and the end of an old order in Java, . Leiden: KITLV Press.
Chijs, J.A. van der. 1892. Nederlandsch-Indisch plakaatboek, 1602-1811 Deel 10. Batavia: Landsdrukkerij.
De Locomotief. 1919. “Java Instituut,” 20 Desember 1919.
Djawa. 1921. “Ter Inleiding.” Djawa.
GROOT, HANS. 2009. “Specialisering temidden van concurrenten (1849-1860).” Dalam Van Batavia naar Weltevreden, 349–434. Het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen, 1778-1867. Brill. http://www.jstor.org/stable/10.1163/j.ctt1w8h2nz.10.
Herlina, Nina. 2020. Metode Sejarah. Bandung: Satya Historika.
Indische Courant, De. 1935. “Gedachtenismonument.” De Indische Courant, 26 September 1935.
Kempers, A. J. Bernet. 1949. “In memoriam DR.W.F. Stutterheim.” Dalam Oudheidkundig Verslag 1941-1947, 15–22. BANDOENG: A. C. NIX & Co. .
Koenigswald, G.H.R. von. 1940. “Uit de oudste geschiedenis van Solo.” Dalam Supplement op het triwindoe-gedenkboek Mangkoe Nagoro VII. Soerakarta: Het comite voor het triwindoe-gedenkboek.
Larson, George D. 1990. Masa Menjelang Revolusi: Kraton dan Kehidupan Politik di Surakarta 1912-1924. Yogyakarta: UGM Press.
Locomotief, De. 1936. “Mangkoe Nagoro I Herdacht gronglegger van Mangkoenegaransche Rijk.” De Locomotief 05-05-1936, 5 Mei 1936.
Mangkoenagoro VII. 1933. “Over de wajang-koelit (poerwa) in het algemeen en over de daarin voorkomende symbolische en mystieke elementen.” Djawa 13 (002): 79–94.
Muhlenfeld, A. 1939. “Eenige persoonlijke herinneringen aan Z.H. Pang. Ad. Ar. Mangkoe Nagoro VII.” Dalam Het Triwindoe-Gedenkboek Mangkoe Nagoro. Soerakarta: Het Comite voor het Triwindoe-Gedenkboek.
Norbruis, Obbe. 2022. Arsitektur di Nusantara: Para Arsitek dan Karya Mereka di Hindia-Belanda dan Indonesia pada Paruh Pertama Abad ke-20. Stichting Hulswit Fermont Cuypers.
Oudheidkundige Commissie. 1936. “Vergadering der Oudheidkundige Commissie” Arsip korespondensi Mangkunegara VII. Batavia: Oudheidkundige Commissie.
Oudheidkundige Dienst. 1918. Oudheidkundig Verslag 1917. Batavia: Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen.
———. 1924. Oudheidkundig Verslag 1923. Batavia: Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen.
———. 1926. Oudheidkundig Verslag 1925. Batavia: Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen.
———. 1928. Oudheidkundig verslag 1927. Batavia: . Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen.
———. 1931. Oudheidkundig verslag 1930. Batavia: Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen.
———. 1934. “Verslag van het Java.” Arsip korespondensi Mangkunegara VII. Batavia: Oudheidkundige Dienst.
———. 1937. Oudheidkundig verslag 1936. Batavia: Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen.
———. 1941. Oudheidkundig verslag 1940. Batavia: Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen.
Priyatmoko, Heri. 2018. “ALGEMENE MIDDELBARE SCHOOL SOLO 1925-1932: PORTRAIT OF THE FIRST MULTICULTURAL EDUCATION IN INDONESIA.” Paramita 28 (2).
Ricklefs, M. 2012. Islamisation and Its Opponents in Java: A Political, Social, Cultural and Religious History, c. 1930 to Present. (New ed.). Singapore: NUS Press Pte Ltd.
Ricklefs, M. C. 2008. A History of Modern Indonesia Since C.1200. New York: PALGRAVE MACMILLAN.
Ricklefs, M.C. 2007. Polarising Javanese Society: Islamic and Other Visions. Singapore: NUS Press.
———. 2018. Soul Catcher: Java’s Fiery Prince Mangkunagara I, 1726-95. Singapore: NUS Press.
Roy Jordaan. 2009. Memuji Prambanan; Bunga rampai cendekiawan Belanda tentang kompleks percandian Loro Jonggrang. Jakarta: Yayasan Obor Indonesia & KITLV Jakarta.
Rustopo. 2008. Jawa Sejati : otobiografi Go Tik Swan Hardjonagoro. Yogyakarta: Ombak.
Sandick, R.A. 1921. Levensschets van M.A. Atmodirono. Den Haag: Hadi Poestaka.
Stutterheim, W. F. 1956. “An Ancient Javanese Bhima Cult.” Dalam Studies in Indonesian Archaeology, 105–43. Dordrecht: Springer Netherlands. https://doi.org/10.1007/978-94-017-5987-8_4.
Stutterheim, W.F. 1934. “De oudheden-collectie Resink-Wilkens te Jogjakarta.” Djawa 14 (004): 167–97.
———. 1937. “De oudheden-collectie van Z.H. Mangkoenagoro VII te Soerakarta.” Djawa 17 (001).
———. 1939. “Zijne hoogheid Mangkoe Nagoro en Java’s oudheid.” Dalam Het Triwindoe Gedenkboek Mangkoe Nagoro VII, 33–37. Soerakarta: Het comite voor het Triwindoe-Gedenkboek.
———. 1940a. “Surat dari W.F. Stutterheim ke Mangkunegara VII 24 Juni 1940.” Arsip korespondensi Mangkunera VII (281). Batavia: Reksopustoko.
———. 1940b. “Surat dari W.F. Stutterheim ke Mangkunegara VII 26 Juli 1940.” Arsip korespondensi Mangkunera VII (281). Batavia: Reksopustoko.
———. 1940c. “Surat dari W.F. Stutterheim ke Mangkunegara VII 1940.” Arsip korespondensi Mangkunera VII (281). Batavia: Reksopustoko.
———. 1941. Catalogus der Tentoonstelling van Hindoe-Javaansche kunst in particulier bezit. Batavia: Bataviasche Kunstkring.
Tim penulis. 1993. Ragam hias kumudawati Pendhapa Ageng Mangkoenagaran: sejarah dan filosofinya. Surakarta: Pura Mangkunegaran.
Tjandrasasmita, Uka, Teguh Asmar, Bambang Soenarja, dan Soebomo. 1981. Himpunan peraturan-peraturan perlindungan cagar budaya nasional. Jakarta: Departemen Pendidikan dan Kebudayaan Direktorat Jenderal Kebudayaan.
Verbeek, R.D.M. 1891. Verhandelingen van het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen deel XLVI: Oudheden van Java lijst der voornaamste overblijfselen uit den Hindoetijd op Java met eene ouheidkundige kaart. Batavia: Batavia Landsdrukkerij.
Wasino. 2008. Kapitalisme Bumi Putra. Yogyakarta: LKiS.
———. 2014. Modernisasi di jantung budaya Jawa. Jakarta: Kompas.