Pesanggrahan Krapyak Giriwaya: The identification of damage and its handling strategies

Pesanggrahan Krapyak Giriwaya: identifikasi kerusakan dan strategi penanganannya

Authors

https://doi.org/10.55981/jba.2023.699

Keywords:

Pesanggrahan Krapyak Giriwaya, building, damage analysis, wood conservation, brick walls

Abstract

Pesanggrahan Krapyak Giriwaya is one of the buildings inherited from Kasunanan Surakarta Hadiningrat built by Sri Susuhunan Pakubuwono X. This building is generally in a well-maintained condition. However, many damages require immediate treatment. This research was carried out to identify damage and recommend appropriate treatment. This research uses a qualitative rationalistic method with a focus on observing physical damage in the buildings. Identification of damage becomes the basis for recommendations and handling strategies for conservation activities. The results of the research show that the Pesanggrahan Krapyak Giriwaya building has important historical, scientific, and cultural value, so it needs to be preserved. The building leaks the roof which causes damage to the wood, walls, and floor. Handling of building damage is done by replacement or repair using materials that are suitable or close to the original materials. Apart from that, damage management is carried out through a combination of the use of natural ingredients and chemicals.

References

Abieta, A., Paschier, C., Subijono, E., S, F., Awal, H., Sadirin, H., Sulistiana, I., & Purwestri, N. (2011). Pengantar Panduan Konservasi Bangunan Bersejarah Masa Kolonial. Pusat Dokumentasi Arsitektur.

Adrisijanti, I. (2000). Arkeologi Perkotaan Mataram Islam. Penerbit Jendela.

Antariksa. (2010). Tipologi Ragam Hias Bangunan/Ornamen dalam Arsitektur Kolonial Belanda. http://antariksa.lecture.ub.ac.id/?p=25.

Ariyati. (2015). Metoda Identifikasi Kerusakan Bangunan Cagar Budaya. In Tesis Program Studi Magister Arsitektur, FTSP.

Bramantara, Siregar, I. M., Puspitasari, D. E., & Purwoko, A. W. (2015). Laporan Kajian Metode Konservasi Bangunan Kayu Masyarakat Simalungun Sumtera Utara.

Broda, M. (2020). Natural Compounds for Wood Protection against Fungi-A Review. Molecules, 25, 1–24. https://doi.org/https://doi.org/10.3390/molecules25153538

Budaya, P. (2021). Plesteran dan Acian Bligon. https://budaya.jogjaprov.go.id/artikel/detail/Plesteran-dan-Acian-Bligon.

Cahyandaru, N., & Gunawan, A. (2010). Senyawa Aktif dalam bahan Tradisional. In Konservasi Cagar Budaya Berbahan Kayu dengan Bahan Tradisional. Balai Konservasi Borobudur.

Chawari, Muhammad; Baskoro DT, Hery Priswanto, Adi Deswijaya, D. N. A. (2022). Studi Teknis Arkeologis Kawedanan Bekonang dan Pesanggrahan Giriwaya.

Chawari, M., Abbas, N., Masyhudi, Widodo, S., Priswanto, H., Wibowo, H., & Pratama, H. R. (2018). Pesanggrahan Kasultanan Ngayogyakarta Hadiningrat Info Lintas Masa Abad XVIII-XX. Dinas Kebudayaan Provinsi D I Yogyakarta.

Christensen, M., Kutzke, H., & Hansen, F. K. (2012). New Material used for the Consolidation of Archaeological Wood-Past Attempts, Present Struggles, and Future Requrements. Journal of Cultural Heritage, 13(3), 183–190. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.culher.2012.02.013

Eikenes, M., Alfredsen, G., Christensen, B. E., Militz, H., & Solheim, H. (2005). Comparison of Chitosans with Different Mollecular Weights as Possible Wood Preservatives. Journal of Wood Science, 51, 387–394. https://doi.org/https://doi.org/10.1007/s10086- 004-0659-6

Fauza, H. (2003). Karakteristik Arsitektural Bangunan Indis Pada Perumahan Pegawai Perusahaan Jawatan Kereta Api Pengok Blok A dan Blok B di Yogyakarta. Universitas Gadjah Mada.

Frick, H., & Koesmartadi, C. (2012). Ilmu Bahan Bangunan Eksploitasi, Pembuatan, Penggunaan, dan Pembuangan. Penerbit Kanisius dan Unika Soegijapranata.

Graff, H. J. de. (1961). De Regering Van Sunan Mangkurat Tegal Wangi Vorst van Mataram 1646-1677. In VKI Deel 33. Martinus Nijhoof.

Gunawan, R. (1994). Pengantar Ilmu Bangunan. Kanisius.

Hadiwidjojo, G. (1956). Paparabipun Poro Noto Surokarto Wiwit Mataram. https://www.sastra.org/arsip-dan-sejarah/kasunanan/2690-paparabipun-para-natasurakarta-wiwit-mataram-adiwijaya-1956-487?s=giriwaya.

Haryono, T. (2003). Pelestarian Warisan Budaya Dunia. Seminar Pelestarian Candi Prambanan Sebagai Warisan Budaya Dunia.

Heyne, K. (1987). Tumbuhan berguna indonesia. Badan Penelitian dan Pengembangan Kehutanan, Departemen Kehutanan, 2, 1188–1189.

Hidayat, E. (2008). Pertumbuhan Jamur pada Kayu. Tentangkayu.Com.

Hidayat, Eko. (2008). Pertumbuhan Jamur pada Kayu. tentangkayu.com.

Jateng, B. (2019). Kerusakan Pada Dinding Bangunan Kolonial dan Cara Penanganannya. https://kebudayaan.kemdikbud.go.id/bpcbjateng/kerusakan-kerusakan-pada-dinding-bangunan-kolonial-dan-cara-penanganannya/.

Krishna, M. S., & Nair, A. J. (2009). Antibacterial, Cytotoxic and Antioxidant Potential of Different Extracts from Leaf, Bark and Wood of Tectona grandis. International Journal of Pharmaceutical Sciences and Drug Research, 2(2).

Kriswandhono, A., & Permana, N. E. (2014). Sejarah dan Prinsip Konservasi Arsitektural Bangunan Cagar Budaya Kolonial. Institut Konservasi ERMIT dan Prodi Arsitektur Unika Soegijapranata.

Lombard, D. (2005). Nusa Jawa Silang Budaya 3. Gramedia.

Lukmandaru, G. (2009). Pengukuran Kadar Ekstraktif dan Sifat Warna pada Kayu Teras Jati Doreng. Jurnal Ilmu Kehutanan, III(2). https://doi.org/https://doi.org/10.22146/jik.1045

Meinsma, J. J. (1874). Mei Punika Sêrat Babad Tanah Jawi Wiwit Saking Nabi Adam Dumugi ing Taun 1647. Martinus Nijhoff.

Nirrasa. (1929). Kajawen:Angka 41, 12 Besar Taun Alip 1859, 22 Mei 1929 Taun IV. Bale Pustaka.

Pasaribu, G., & L, S. (2012). Peningkatan Mutu Kayu Jati (Tectona Gandis) Hasil Penjarangan asal Kabupaten Cianjur. Tengkawang, 2(1), 27–37. https://doi.org/http://dx.doi.org/10.26418/jt.v2i1.1639

Paschier, C. (2011). Bangunan dan Teknologi Membangun di Zaman Kolonial. In Pengantar Panduan Konservasi bangunan Kolonial. Pusat Dokumentasi Arsitektur.

Poerwadarminta, W. J. S. (1939). BAOESASTRA DJAWA. J.B. Wolters Groningen.

Purbadipura. (1916). Sri Karongron. Budi Utama.

Purwatiasning, A. W., Rosyadi, M. A., & Sari, Y. (2019). Pemahaman Metode Building Infill sebagai Penerapan Konsep Konservasi Kawasan Bersejarah melalui Studi Preseden. Seminar Nasional Sains dan Teknologi.

Ronald, A. (2005). Nilai-Nilai Arsitektur Rumah Tradisional Jawa. Gadjah Mada University Press.

Saravanan, S., Leena, R. S., & Selvamurugan, N. (2016). Chitosan Based Biocomposite Scaffolds for Bone Tissue Engineering. International Journal of Biological Macromolecules, 93, 1354–1365. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.ijbiomac.2016.01.112

Setyowati, M. (2019). Perkembangan Pembangunan Beton Bertulang di Indonesia pada Masa Kolonial (1901-1942). Berkala Arkeologi, 39(2), 201–220. https://doi.org/DOI 10.30883/jba.v39i2.468

Soekiman, D. (2011). Kebudayaan Indis dari Zaman Kompeni sampai Revolusi. Komunitas Bambu.

Soembogo, R. (n.d.). Serat Babad Momana. Badan penerbit Soemodjojo Maha Dewa.

Suranto, Y. (2012). Aspek Kualitas Kayu Dalam Konservasi dan Pemugaran Cagar Budaya Berbahan Kayu. Jurnal Konservasi Cagar Budaya Borobudur, 6(1), 87–93.

Suranto, Y., & Cahyandaru, N. (2010). Pengawetan Kayu Secara Tradisional. In Konservasi Cagar Budaya Berbahan Kayu dengan Bahan Tradisional. Balai Konservasi Borobudur.

Susanto-Prijanto Pamoengkas-Cahyo Wibowo. (2018). Identifikasi Kesesuaian Lahan Untuk Jati (Tectona Grandis Linn.f) di PT Melapi Timber, Kalimantan Timur. Jurnal Silvikultur Tropika, 09(1), 31–36. https://doi.org/https://doi.org/10.29244/j-siltrop.9.1.31-36

van Nimwegen, S. E., & Latteur, P. (2023). A state-of-the-art review of carpentry connections: From traditional designs to emerging trends in wood-wood structural joints. Journal of Building Engineering, 78(February), 107089. https://doi.org/10.1016/j.jobe.2023.107089

Wahyuni, S. (2015). Laporan Hasil Kajian Minyak Atsiri untuk Cagar Budaya Batu Tahap I.

Wahyuni, S. (2016). Laporan Hasil Kajian Minyak Atsiri untuk Cagar Budaya Batu Tahap II.

Wahyuni, S., Laili, Z., & Purwoko, A. W. (2021). Emulsi Sereh Wangi untuk Konservasi Cagar Budaya Berbahan Batu dan Bata. Borobudur, XV(2), 18–33.

Wakefield, J. M. K., Braovac, S., Kutzke, H., Stockman, R. A., & Harding., S. E. (2020). Tert‑butyldimethylsilyl Chitosan Synthesis and Characterization by Analytical Ultracentrifugation, for Archaeological Wood Conservation. European Biophysics Journal, 49(781–789). https://doi.org/https://doi.org/10.1007/s00249-020-01450-z.

Wakefield, J. M. K., Gillis, R. B., Adams, G. G., Mcqueen, C. M. A., & Harding., S. E. (2018). Controlled Depolymerisation Assessed by Analytical Ultracentrifugation of Low Molecular Weight Chitosan for Use in Archaeological Conservation. European Biophysics Journal, 47, 769–775. https://doi.org/https://doi.org/10.1007/s00249-018-1290-6

Walsh, Z., Janecek, E. R., Jones, M., & Scherman, O. A. (2017). Natural Polymers as Alternative Consolidants for the Preservation of Waterlogged Archaeological Wodd. Studies in Conservation, 62(3), 173–183. https://doi.org/https://doi.org/10.1179/2047058414Y.0000000149

Wangsaleksana. (1936). Biwadha Nata Surakarta. N.V. Sie Dhian Ho.

Widodo, S. (2003). Prospoek Pelestarian dan Pengembangan Bangunan Pesanggrahan. Berkala Arkeologi, 23(2), 101–113.

Windarti, T., & Hascaryo, F. A. D. (2022). Kitosan Termodifikasi Tripolifosfat Sebagai Kandidat Material Pelapis Artefak Kayu. Borobudur, XVI(1), 39–50.

Zargar, Vida, Morteza Asghari, and A. D. (2015). A Review on Chitin and Chitosan Polymers : Structure , Chemistry , Solubility , Derivatives , and Applications. Zargar, Vida, Morteza Asghari, Amir Dashti, 00, 1–24. https://doi.org/https://doi.org/10.1002/cben.201400025

Downloads

Published

2023-12-24

How to Cite

Priswanto, H., Marzuki, I. W., Chawari, M., Tjahjono, B. D., Deswijaya, R. A., & Ardiati, A. (2023). Pesanggrahan Krapyak Giriwaya: The identification of damage and its handling strategies: Pesanggrahan Krapyak Giriwaya: identifikasi kerusakan dan strategi penanganannya. Berkala Arkeologi, 43(1), 39–64. https://doi.org/10.55981/jba.2023.699

Issue

Section

Articles